نت نقطه دار ، خط اتحاد و خط اتصال - قسمت چهارم از درسهای تئوری

در این قسمت از تئوری موسیقی، به مبحث نت نقطه دار ، خط اتحاد و خط اتصال و کاربرد آنها می‌پردازیم. شکل و ارزش زمانی نت ها و همچنین انواع سکوت و ارزش زمانی آنها را یاد گرفتیم. اما آیا این هفت علامت نت و سکوت برای بیان تمام ارزش‌های زمانی و کشش‌ها کافی است؟ ــ خیر. با استفاده از نت نقطه دار ، خط اتحاد و خط اتصال می‌توان از محدودهٔ‌ این علامت‌ها فراتر رفت. هرکدام از شکل های نت و سکوت فقط قابل قسمت به ۲ و مضرب‌های آن مثل ۴، ۸، ۱۶ و...هستند .

پس اگر بخواهیم نت یا سکوت ما به عدد ۳ یا مضرب‌های آن تقسیم شود چه کار باید کنیم؟ اگر بخواهیم از یک نت یا سکوت یکی و نصفی داشته باشیم چی؟ این نصفی را چه طوری نشان بدهیم؟ اینجاست که مفهوم نقطه وارد عمل می‌شود.

نقطه (Dot) چیست؟

[caption id="attachment_6920" align="aligncenter" width="800"] نت نقطه دار[/caption]  

نقطه یکی از نشانه‌هایی است که تقسیم بندی نت به ۳ و مضارب ۳ را ممکن می‌کند. هروقت نقطه‌ سمت راست یک نت یا سکوت قرار بگیرد، نصف آن نت یا سکوت را به خود آن نت اضافه می‌کند یعنی می‌شود آن نت و نصفی یا آن سکوت و نصفی. مثلا اگر کنار نت سیاه نقطه بگذاریم، سیاه تبدیل می‌شود به یک سیاه و نصفی. حالا نصف یک سیاه چیست؟ ــ چنگ. پس می‌شود یک سیاه و یک چنگ یا در حقیقت سه تا چنگ.

یا مثلا سفید نقطه‌ دار برابر است با یک سفید به علاوهٔ نصفش یعنی یک سفید و یک سیاه. پس این سفید را به اندازهٔ زمان یک سفید+یک سیاه می‌کشیم یعنی در کل سه تا سیاه. دیدید که مفهوم مضرب ۳ اینجا روشن می‌شود. پس نت نقطه دار نتی است که به اندازهٔ نصف خودش بهش اضافه شده، زمانش طولانی‌تر شده و علاوه بر این می‌تواند به ۳ قسمت مساوی هم تقسیم شود.

در مورد سکوت‌ها هم قضیه درست به همین صورت است. [caption id="attachment_6925" align="alignnone" width="2000"] نت نقطه دار و سکوت نقطه دار[/caption]  

دو نقطه

[caption id="attachment_6921" align="aligncenter" width="6221"] دو نقطه[/caption]  

اگر سمت راست یک نت دو تا نقطه بگذاریم، نقطهٔ اول که نزدیک‌تر به نت است نصف نت را به خود نت اضافه می‌کند و نقطهٔ دوم که دورتر است یک چهارم نت را به خود نت اضافه می‌کند. یا اگر پیچیده‌ترش را بخواهید می‌توانیم بگوییم که نقطهٔ اول نصف نت را اضافه می‌کند و نقطهٔ دوم نصف نقطهٔ اول را! نگران نباشید خوشبختانه دو نقطه زیاد هم استفاده نمی‌شود.

مثلا اگر یک سفید دو نقطه داشته باشیم آن را به اندازهٔ یک سفید+ نصف یک سفید+ یک چهارم یک سفید می‌کشیم. در واقع سفید ما تبدیل می‌شو به سفید+سیاه+چنگ. تمام. اگر خیلی به ریاضیات علاقه‌مند باشید می‌توانید ببینید که در این حالت نت ما می‌تواند به ۷ قسمت مساوی تقسیم شود. اگر توانستید بگویید چطوری؟

دیدیم که یکی از نشانه‌هایی که به ارزش زمانی نت و سکوت‌ها تنوع و گستردگی می‌دهد نقطه است. بعد از نت نقطه‌ دار ، خط اتحاد و خط اتصال را بررسی می‌کنیم. نقطه همیشه نصف نت را به آن اضافه می‌کند اما اگر بخواهیم از این هم فراتر برویم و ارزش نت را به هر اندازه که بخواهیم افزایش بدهیم چه؟ با هم ببینیم:

خط اتحاد (Tie)

[caption id="attachment_6922" align="aligncenter" width="336"] خط اتحاد[/caption]

خط اتحاد یک منحنی است که در بالا یا پایین دو نت «همنام» و «هم صدا» گذاشته می‌شود و زمان آن دو نت را با هم جمع می‌کند. دقت کنید دو نت حتما باید همنام باشند اما لزومی ندارد ارزش زمانی‌شان هم یکی باشد. مثلا اگر بالای یک نت سل سفید و یک نت سل چنگ خط اتحاد باشد، اولین سل را می‌نوازیم و زمان دومی را با اولی ادغام می‌کنیم یعنی همان سل اول را به اندازهٔ یک سفید و یک چنگ می‌کشیم.

خط اتحاد علاوه بر اینکه به ما امکان اضافه کردن زمان نت به اندازهٔ دلخواه را می‌دهد، در مبحث میزان‌بندی هم بسیار به کار می‌آید که در مطالب بعدی خواهید خواند.

خط اتصال (Slur)

[caption id="attachment_6923" align="aligncenter" width="313"] خط اتصال[/caption]  

خط اتصال خطی منحنی است که در بالا یا پایین دو یا چند نت «غیر همنام» و «غیر هم صدا» قرار می‌گیرد و صدای آنها را به هم متصل می‌کند (نه زمان آنها را). در حقیقت نقش این نشانه این است نشان دهد نت‌های موردن نظر باید اجرایی به هم پیوسته داشته باشند. این نت‌ها اگر برای آواز یا سازهای بادی نوشته شده باشند، خواننده یا نوازنده باید آنها را با یک نفس اجرا کند؛ در سازهای زهی آرشه‌ای مثل ویولن و ویولنسل نوازنده باید آن نت ها را با یک آرشه و بی توقف بنوازد؛ و برای هر ساز دیگر هم روشی مخصوص برای اجرای نت‌های متصل وجود دارد. همچنین خط اتصال جمله و نیم جمله‌های موسیقی را هم مشخص می‌کند که در قسمت‌های بعدی خواهیم دید.

 

چند تمرین برای نت نقطه دار ، خط اتحاد و خط اتصال

حالا که با نقطه، نت نقطه دار ، خط اتحاد و خط اتصال آشنا شدید خوب است چند تمرین حل کنید.

• مشخص کنید هر نت نقطه‌ دار برابر با چه نت‌هایی است.

گرد نقطه‌ دار دو لا چنگ نقطه‌ دار سیاه دو نقطه سه‌ لا چنگ نقطه‌ دار گرد دو نقطه سفید نقطه‌ دار

• با خط اتحاد «یک نت» به نت‌های زیر اضافه کنید به طوری که ارزش کل برابر یک سفید شود.

چنگ سیاه نقطه‌ دار چنگ نقطه‌ دار دو لا چنگ

• با خط اتحاد «دو نت» به نت‌های زیر اضافه کنید تا ارزش کل برابر یک سفید شود.

سیاه چنگ سه‌ لا چنگ سیاه نقطه‌ دار چنگ نقطه‌ دار

• مشخص کنید مجموع نت‌های زیر برابر چه نت یا نت‌هایی است.

سیاه نقطه‌ دار + چنگ چنگ نقطه‌ دار + دو لا چنگ سیاه دو نقطه + دو لا چنگ سفید دو نقطه + سیاه نقطه‌ دار دو لا چنگ نقطه‌ دار + سه‌ لا چنگ نقطه‌ دار

• در قطعهٔ زیر خط اتحاد و خط اتصال را مشخص کنید.

در مطلب بعدی و با یادگیری میزان می‌توانید با قابلیت مهم نقطه ، خط اتحاد و خط اتصال در میزان بندی‌ها آشنا شوید.