گام پنتاتونیک و انواع آن - قسمت شانزدهم از درسهای تئوری

علاوه بر گام‌های دیاتونیک و کروماتیک، انواع گام‌های دیگر هم در موسیقی استفاده می‌شود که خوب است با آنها هم آشنا شوید مخصوصا اینکه موسیقی جدید بیشتر از قبل به گام‌های محلی و متفاوت پرداخته و این گام‌ها محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند. در این قسمت می‌خواهیم دربارهٔ گام پنتاتونیک ، چگونگی ساخت آن و خصوصیتش صحبت کنیم. 

گفتیم تمام گام‌های کروماتیک و دیاتونیک شامل هفت نت هستند که با الگوهای مختلف و فواصل مختص خود کنار هم قرار می‌گیرند و این تفاوت فواصل باعث تمایز آنها از هم می‌شود.

در گام پنتاتونیک سیستم هفت نتی استفاده نمی شود بلکه این گام شامل پنج نت است (کلمهٔ پنتا در زبان یونانی به معنی پنج است) که با حساب تکرار نت تونیک در اکتاو می‌شود شش نت. گام پنتاتونیک در موسیقی کشورهای آسیای شرقی مثل ژاپن و چین استفاده می‌شود اما امروزه در نوازندگی گیتار مخصوصا سبک بلوز  و راک بسیار کاربرد دارد.

حالا ببینیم چند نوع گام پنتاتونیک داریم:

انواع گام پنتاتونیک

گامهای پنتاتونیک از نظر نوع پرده بندی به دو دستهٔ همی تونیک (Hemitonic) و آنهمی تونیک(anhemitonic) تقسیم می‌شوند. در گام‌های همی تونیک نیم پرده هم وجود دارد اما در گام‌های آنهمی تونیک نیم پرده وجود ندارد و فقط پرده یا یک و نیم پرده داریم. (An در یونانی به معنی هیچ است و Hemi به معنی نیم ).

گام‌های آنهمی تونیک خودشان شامل گام‌های ماژور پنتاتونیک و مینور پنتاتونیک هستند:

گام ماژور پنتاتونیک

اگر از گام ماژور معمولی خودمان درجات چهارم و هفتم را حذف کنیم، گام پنتاتونیک ماژور درست می‌شود. در این حالت فاصله بین نت‌ها به این صورت می‌شود:

پرده - پرده - یک و نیم پرده - پرده - یک و نیم پرده.  

فواصل نت‌ها نسبت به نت تونیک هم به این ترتیب است:

تونیک - دوم بزرگ - سوم بزرگ - پنجم درست - ششم بزرگ

گام‌های ماژورپنتاتونیک از دو ماژور شروع می‌شوند و روند افزایش دیزها و بمل هایشان مثل گام‌های ماژور است.

گام مینور پنتاتونیک

یکی از پرطرفدار‌ترین گام‌های پنتاتونیک است. اگر از گام مینور طبیعی یا تئوریک، درجات دوم و ششم را حذف کنیم گام به دست آمده مینور پنتاتونیک است. فواصل بین نت‌ها در گام مینور پنتاتونیک به این صورت است:

یک و نیم پرده -  پرده - پرده - یک و نیم پرده - پرده فواصل نت ها نسبت به تونیک هم به این ترتیب: تونیک - سوم کوچک - چهارم درست - پنجم درست - هفتم کوچک

گام‌های مینور پنتاتونیک مثل مینور خودمان از لا مینور شروع می‌‌شوند و ترتیب افزایش دیز و بمل‌هایشان هم مثل مینور تئوریک یا طبیعی است.

این را هم بدانید که همانطور که مینور تئوریک از درجهٔ ششم گام ماژور ساخته می‌شود و به آن مینور نسبی هم می‌گویند، مینور پنتاتونیک هم از درجهٔ پنجم ماژور پنتاتونیک ساخته می‌شود و طبیعتا علائم سرکلیدشان هم مثل هم است.

تمرین گام پنتاتونیک

از نت های تونیک زیر یک گام ماژور پنتاتونیک بسازید. سل می بمل فا دیز لا ر بمل   از نت های تونیک زیر یک گام مینور پنتاتونیک بسازید. دو سی می بمل فا دیز سل