گام های بمل دار و روند افزایش بمل ها - قسمت پانزدهم از درسهای تئوری

روند و ترتیب اضافه شدن بمل ها در گام های بمل دار هم سیستمی مثل گام های دیز دار دارد که در این بخش بررسی شان می‌کنیم. اگر یادتان باشد گفتیم یک سری از گام ها در سرکلیدشان دیز دارند و این دیزها طبق ترتیب مشخصی اضافه می‌شوند. روند افزایش دیزها در گام های ماژور و مینور دیزدار مثل هم است اما خب طبیعتا نام و تونیک گام متفاوت است.

در ماژورها از دو ماژور شروع می‌کنیم و اگر روی درجهٔ پنجم هر گام، یک گام جدید بسازیم، یک دیز به تعداد دیزها اضافه می‌شود. در مینورها هم از لا مینور بدون علامت شروع می‌کنیم و هر گام که روی درجهٔ پنجم گام قبلی ساخته شود، یک دیز بهش اضافه می‌شود. این از این. حالا می‌رسیم به گام های بمل دار ماژور و مینور

روند افزایش بمل ها در گام های بمل دار

همانطور که گام های دیز دار را حفظ کردید، لطفا عنایتی هم به گام های بمل دار بکنید! ترتیب اضافه شدن بمل ها در گام های بمل دار درست برعکس روند افزایش دیزهاست: به این صورت:

سی - می - لا - ر - سل - دو - فا

مثلا اگر گامی سه تا بمل دارد، این سه تا بمل حتما سی، می و لا هستند و لا غیر!  یادتان باشد برای نوشتن دیز و بمل ها در سرکلید هم همین روند را رعایت کنید یعنی بعد از کلید اولین بمل را در جای نت سی (خط سوم) بگذارید دومی را در جای نت می (خط اول)، سومی را در جای نت لا (بین خط دوم و سوم) و الی آخر.

حالا ببینیم گام های ماژور و مینور بمل دار به ترتیب کدام ها هستند:

گام های ماژور بمل دار

از گام دو ماژور شروع می‌کنیم که بدون علامت تغییر دهنده است. اگر روی درجهٔ چهارم بالاروندهٔ هر گام ماژور، یک گام ماژور دیگر بسازیم، یا درجهٔ پنجم پایین روندهٔ یک گام ماژور را مبنای یک گام ماژور قرار دهیم، گام بعدی یک بمل اضافه‌تر خواهد داشت و ترتیبشان را هم که در بالا گفتم.

پس روی درجهٔ چهارم دو ماژور یعنی فا اگر یک گام ماژور بسازیم اولین گام بمل دارمان پیدا می‌شود که بملش هم سی است. (می‌توانید خودتان فا ماژور را با الگوی ماژور تطابق بدهید و ببینید درست گفتم یا نه). حالا درجهٔ چهارم فا ماژور یعنی سی بمل را مبنای یک گام ماژور قرار می دهیم: سی بمل ماژور دو تا بمل خواهد داشت که سی بمل و می بمل هستند. اگر این روند را تا آخر هفتمین بمل ادامه دهیم تمام گام های بمل دار پیدا می‌شوند که تعداد و نت بمل دارشان به صورت زیر است:

دو ماژور (۰) فا ماژور (۱: سی) سی بمل ماژور (۲: سی، می) می بمل ماژور (۳: سی، می، لا) لا بمل ماژور (۴: سی، می، لا، ر) ر بمل ماژور (۵: سی،می، لا، ر، سل) سی بمل ماژور (۶: سی، می، لا، ر، سل، دو) دو بمل ماژور (۷: سی، می، لا، ر، سل، دو، فا)

برای پیدا کردن تونیک گام های بمل دار از روی تعداد بمل ها: از آخرین بمل یک فاصلهٔ چهارم درست پایین بیایید. مثلا اگر چهار تا بمل داریم(سی، می، لا، ر) از ر بمل به اندازهٔ یک چهارم درست پایین می‌آییم و به لا بمل می‌رسیم پس لا بمل چهار تا بمل دارد.

برعکسش هم همین است: از تونیک گام یک چهارم درست بالا برویم آخرین بمل به دست می‌آید. مثلا می بمل ماژور، چهارم درست بالا رونده‌اش می‌شود لا بمل؛ پس گاممان لا بمل ماژور است.

گام های مینور بمل دار

روند افزایش گام‌های مینور بمل دار هم مثل گام های بمل دار ماژور است با این تفاوت که روند را از لا مینور که هم اسم سایتمان هم هست شروع می‌کنیم. ترتیب افزایش بمل ها در گام های مینور به این صورت است:

لا مینور (۰) ر مینور (۱: سی) سل مینور (۲: سی، می) دو مینور (۳: سی، می، لا) فا مینور (۴: سی، می، لا، ر ) سی بمل مینور (۵: سی، می، لا، ر، سل) می بمل مینور (۶: سی، می، لا، ر، سل، دو) لا بمل مینور (۷: سی، می، لا، ر،سل، دو، فا)

در مورد گام های بمل دار مینور هم اگر از تونیک گام مینور یک فاصلهٔ سوم بزرگ پایین‌تر برویم به آخرین بمل می رسیم و اگر از آخرین بمل گام یک فاصلهٔ یک سوم بزرگ بالا رویم به تونیک مینور می‌رسیم.

گام های مینور هارمونیک و مینور ملودیک همانطور که در قسمت گام های دیز دار گفتم، علاوه بر علائم سرکلید مینور نسبی‌شان علائم تغییر دهندهٔ عَرَضی هم دارند که در سرکلید نمی‌آید و موقت هستند. اگر از تونیک نیم پردهٔ دیاتونیک( دوم کوچک) پایین بیاییم به علامت عَرَضی مینور هارمونیک می رسیم و اگر از تونیک یک فاصلهٔ دوم کوچک و سوم کوچک پایین بیاییم به علامت های عرضی مینور ملودیک بالا رونده می‌رسیم مینور ملودیک در حالت پایین رونده علامت عرضی ندارد و مانند مینور طبیعی است.

علائم اصلی و عرضی گام دو مینور ملودیک و هارمونیک[/caption] از آنجا که هر گام که از روی درجهٔ پنجم بالارونده( در گام‌های دیز دار) و پنجم پایین رونده (در گام‌ های بمل دار ) ساخته می‌شود، می‌توان تمام گام‌ها را در یک سیکل متوالی از فاصله‌های پنجم جا داد
که بهش دایرهٔ پنجم ها می‌گویند. به این صورت:

 

اگر یادتان باشد گفته بودم  نام های الفبایی نت ها در مبحث آکورد و گام خیلی به دردتان می‌خورد. برای نام‌گذاری گام‌ها از حروف الفبایی استفاده می‌کنیم. برای گام‌های مینور یک «m» هم کنار نام گام می‌گذاریم البته توی این عکس ماژور و مینور بودن گام‌ها مشخص شده.
گام‌های کروماتیک و دیاتونیک را یاد گرفتیم. در قسمت‌های بعدی دربارهٔ انواع دیگر گام‌ها که بیشتر در موسیقی فولکلوریک یا محلی به کار می‌روند صحبت می‌کنیم. گام‌هایی مثل گام  پنتاتونیک، گام کولی و انواع مد های کلیسایی.

تمرین گام های بمل دار

علائم سرکلید و علامت‌های عَرَضی(موقت) گام های بمل دار زیر را پیدا کنید دو مینور لا بمل ماژور می بمل مینور هارمونیک فا مینور ملودیک ر بمل ماژور ر مینور هارمونیک سل مینور ملودیک